Nanomaterialen zijn chemische stoffen of materialen met een deeltjesgrootte tussen 1 en 100 nanometer in ten minste één dimensie.

Door een groter specifiek oppervlak per volume-eenheid kunnen nanomaterialen andere eigenschappen hebben dan hetzelfde materiaal zonder nanoschaalkenmerken. De fysisch-chemische eigenschappen van nanomaterialen kunnen daardoor verschillen van die van bulkstoffen of deeltjes met grotere afmetingen.

Er zijn al veel alledaagse producten met nanomaterialen op de Europese markt, zoals batterijen, coatings, antibacteriële kleding en cosmetica. Hoewel nanomaterialen technische en commerciële kansen kunnen bieden, kunnen zij ook risico’s opleveren voor onze gezondheid en het milieu. Net als voor alle andere stoffen die in de EU in de handel zijn, is het van belang ervoor te zorgen dat het gebruik ervan goed wordt beoordeeld en dat alle risico’s afdoende worden beheerst.

ECHA werkt nauw samen met bevoegde instanties van de lidstaten, de Europese Commissie, ngo’s en brancheorganisaties alsook internationale organisaties zoals de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), om bij te dragen tot de tenuitvoerlegging van de EU-wetgeving inzake chemische stoffen voor nanomaterialen.

Nanomaterialen vallen onder de bestaande REACH- en CLP-definitie van een stof en de bepalingen van beide verordeningen zijn van toepassing. In 2011 vaardigde de Europese Commissie een aanbeveling uit voor een definitie van een nanomateriaal. De aanbeveling wordt gebruikt in verschillende Europese verordeningen, waaronder REACH en CLP, om de definitie van nanomaterialen in verschillende rechtskaders te harmoniseren.

Met ingang van 1 januari 2020 zijn in het kader van REACH expliciete wettelijke vereisten van toepassing voor bedrijven die nanovormen vervaardigen of invoeren. Deze rapportageverplichtingen hebben betrekking op specifieke informatie-eisen, zoals uiteengezet in herziene bijlagen bij de REACH-verordening: 

• karakterisering van nanovormen of verzamelingen van nanovormen die onder de registratie vallen (bijlage VI);
• chemische veiligheidsbeoordeling (bijlage I);
• informatie-eisen voor registratie (bijlagen III en VII-XI); en
• verplichtingen van downstreamgebruikers (bijlage XII).

De wijzigingen gelden voor alle nieuwe en bestaande registraties met betrekking tot nanovormen.

Activiteiten van ECHA op het gebied van nanomaterialen in het kader van REACH en CLP

Aangezien REACH en CLP ook betrekking hebben op nanomaterialen, moet ECHA in staat zijn om zijn taken op het gebied van nanomaterialen binnen de verschillende REACH-processen (bijv. registratie, beoordeling, autorisatie en beperkingen) en CLP-processen (bijv. indeling en etikettering) uit te voeren zoals het voor elke andere vorm van een stof zou doen, en dient het over voldoende wetenschappelijke en technische capaciteit te beschikken om dit te doen.

Met het oog op deze doelstelling heeft ECHA zijn activiteiten op dit gebied sinds 2011 geleidelijk uitgebreid en richt het zich daarbij op:

• het opstellen van nieuwe en bijgewerkte richtsnoeren;
• interne en externe capaciteitsopbouw;
• het delen van ervaringen met en het creëren van consensus bij bevoegde instanties van de lidstaten en leden van het Comité risicobeoordeling en comités van de lidstaten met betrekking tot veiligheidsinformatie voor nanomaterialen in REACH-registratiedossiers;
• het geven van feedback en advies aan bedrijven die nanomaterialen registreren;
• het deelnemen en bijdragen aan lopende internationale regelgevende activiteiten (zoals de OESO-werkgroep gefabriceerde nanomaterialen of het Maltese initiatief voor het ontwikkelen van testrichtsnoeren);
• het organiseren van webinars om informatie te geven over de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van REACH- en CLP-processen die verband houden met nanomaterialen en deze te bespreken, en om registranten te helpen bij het opstellen en indienen van dossiers die betrekking hebben op nanomaterialen;
• in oktober 2012 heeft ECHA met steun van de bevoegde instanties voor REACH en CLP (CARACAL) en de bevoegde instanties voor biociden de deskundigengroep inzake nanomaterialen (NMEG) opgericht. Deze informele adviesgroep ondersteunt de uitvoering van de werkplannen voor nanomaterialen van ECHA en geeft informatie en advies over wetenschappelijke en technische kwesties in verband met de tenuitvoerlegging van de REACH-, CLP- en biocidenwetgeving inzake nanomaterialen;
• het organiseren van de European Union Observatory for Nanomaterials (Observatorium voor nanomaterialen van de Europese Unie).