Nanomateriały są substancjami chemicznymi lub materiałami o wielkości cząstek od 1 do 100 nanometrów (nm) w co najmniej jednym wymiarze.

Z uwagi na zwiększone objętościowo pole powierzchni właściwej nanomateriały mogą mieć inne właściwości w porównaniu z tym samym materiałem bez cech w nanoskali. Właściwości fizykochemiczne nanomateriałów mogą być zatem różne od właściwości substancji luzem lub cząstek o większym rozmiarze.

Wiele zawierających nanomateriały produktów codziennego użytku znajduje się już na rynku Unii Europejskiej — są to np. baterie, powłoki, ubrania przeciwbakteryjne czy kosmetyki. Choć nanomateriały mogą dawać wiele możliwości technicznych i komercyjnych, to mogą być też zagrożeniem dla naszego zdrowia i środowiska. Podobnie jak w przypadku wszystkich innych substancji na rynku europejskim ważne jest zapewnienie, że ich użytkowanie zostanie właściwie ocenione, a wszelkie zagrożenia będą odpowiednio kontrolowane.

ECHA ściśle współpracuje z właściwymi organami w państwach członkowskich, z Komisją Europejską, organizacjami pozarządowymi i stowarzyszeniami przemysłowymi, a także z organizacjami międzynarodowymi — jak Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) — aby wspomóc wdrażanie europejskich przepisów o chemikaliach w przypadku nanomateriałów.

Nanomateriały mieszczą się w zakresie istniejącej definicji substancji, zawartej w REACH i CLP, i w ich przypadku obowiązują zapisy obydwu rozporządzeń. W 2011 r. Komisja Europejska wydała zalecenie dotyczące definicji nanomateriału. Jest ona stosowana w różnych rozporządzeniach europejskich — w tym w REACH i CLP — w celu zharmonizowania sposobu definiowania materiałów w różnych ramach prawnych.

Od 1 stycznia 2020 r. firmy wytwarzające lub importujące formy nanomateriału są podporządkowane precyzyjnym wymogom prawnym, określonym w REACH. Takie obowiązki raportowania dotyczą konkretnych wymagań informacyjnych, przedstawionych w zmienionych załącznikach do rozporządzenia REACH: 

• charakteryzacja form nanomateriału albo grup form nanomateriału ujętych w rejestracji (załącznik VI);
• ocena bezpieczeństwa chemicznego (załącznik I);
• wymagania informacyjne dla celów rejestracji (załącznik III oraz VII–XI);
• obowiązki dalszego użytkownika (załącznik XII).

Zmiany dotyczą wszystkich nowych i istniejących rejestracji form nanomateriału.

Działania ECHA dotyczące nanomateriałów wynikające z rozporządzeń REACH i CLP

Rozporządzenia REACH i CLP obejmują nanomateriały, dlatego ECHA musi mieć możliwość wykonywania swoich zadań w przypadku form nanomateriału w ramach REACH (np. rejestracji, oceny, dopuszczania do obrotu i ograniczeń) i w ramach CLP (np. klasyfikacji i oznakowania), podobnie jak w przypadku innych form substancji. Agencja musi też dysponować odpowiednimi zdolnościami naukowymi i technicznymi.

Mając to na uwadze, od 2011 r. ECHA stopniowo rozszerza swoje działania w tym obszarze, koncentrując się na:

• opracowywaniu nowych i aktualizacji istniejących wytycznych;
• uzyskiwaniu uprawnień wewnętrznych i zewnętrznych;
• dzieleniu się doświadczeniami z właściwymi organami państw członkowskich oraz członkami komitetów ds. oceny ryzyka i komitetów państw członkowskich w zakresie informacji dotyczących bezpieczeństwa nanomateriałów, zawartych w dokumentach rejestracyjnych REACH, a także osiąganiu porozumienia między tymi podmiotami;
• zapewnianiu informacji zwrotnych i porad dla firm rejestrujących nanomateriały; 
• udziale i wspomaganiu bieżących międzynarodowych aktywności regulacyjnych (jak aktywność grupy roboczej OECD ds. produkowanych nanomateriałów lub inicjatywa maltańska dotycząca opracowywania wytycznych dla testów);
• webinariach prowadzonych w celu przekazania informacji i omówienia najnowszych osiągnięć w zakresie procesów REACH i CLP związanych z nanomateriałami, a także pomocy rejestrującym w opracowaniu i przedłożeniu dokumentacji obejmującej nanomateriały;
• grupie ekspertów ds. nanomateriałów (ECHA-NMEG) założonej w październiku 2012 r. przy wsparciu właściwych organów ds. REACH i CLP (CARACAL) oraz produktów biobójczych. Ta nieformalna grupa doradcza wspomaga wprowadzanie w życie planu roboczego ECHA dla nanomateriałów oraz udziela informacji i porad w kwestiach naukowych i technicznych dotyczących wprowadzenia w życie rozporządzenia REACH, CLP i BPR w związku z nanomateriałami;
• prowadzeniu Centrum Monitorowania Unii Europejskiej ds. Nanomateriałów w celu zwiększania jasności informacji na temat nanomateriałów.